Najpopularniejsze typy wad wzroku – przyczyny i sposoby korekcji

Według badań przeprowadzonych przez IQS – ośrodek badań rynku online w Polsce – co 6 obywatel naszego kraju nigdy nie był na wizycie u okulisty lub optometrysty, przy czym aż 19% Polaków nie wie, czy ma wadę wzroku. Najczęściej diagnozuje się krótkowzroczność (w 27% przypadków), astygmatyzm (w 14% przypadków) oraz dalekowzroczność (w 11% przypadków). Ponadto inna wada, o której narosło wiele mitów – ślepota barw – według statystyk, dotyka aż 8% mężczyzn i 0,5% kobiet. Skąd się biorą i na czym polegają najpopularniejsze wady wzroku? Czy da się je rozpoznać samemu? Gdzie szukać pomocy? Odpowiedzi na te i inne pytania znajdziecie w poniższym artykule. Zapraszamy do lektury!

Na czym polega krótkowzroczność?

Krótkowzroczność, czyli wada występująca w populacji najczęściej, bywa dziedziczna, choć pojawia się głównie ze względu na długotrwałe oddziaływanie czynników zewnętrznych. Zaliczyć do nich można przede wszystkim częste i długie patrzenie w ekran komputera i urządzeń mobilnych z bliskich odległości, a także przemęczanie wzroku. W efekcie takich działań, układ optyczny oka – zamiast tworzyć obraz na siatkówce, pojawia się przed nią. Wada krótkowzroczności może być różnicowana ze względu na przyczyny jej powstania. I tak, wyróżniamy:

• krótkowzroczność osiową, spowodowaną wydłużonym, wrzecionowatym kształtem gałki ocznej;

• krótkowzroczność krzywiznową, powstającą na skutek patologicznej wypukłości elementów oka (najczęściej dotyczy to rogówki oraz soczewki);

• krótkowzroczność refrakcyjną, mogącą być następstwem rozwijającej się cukrzycy lub zaćmy.

Refrakcja oka nie wiąże się tu z anatomią, ale ze zbyt dużą „mocą” układu optycznego. Warto jeszcze dodać, że w Polsce wyróżnia się trzy stopnie krótkowzroczności: małą krótkowzroczność, do -4 dioptrii, średnią krótkowzroczność – od -4 do -8 dioptrii, oraz wysoką krótkowzroczność, powyżej -8 dioptrii. W korekcji krótkowzroczności stosuje się szkła o ujemnej wartości dioptrii, czyli soczewki rozpraszające – mające na celu sztuczne przesunięcie miejsca tworzenia się obrazu widzianego w odpowiednie miejsce – na siatkówkę oka.

Oprócz korekcji krótkowzroczności za pomocą odpowiednio dobranych okularów bądź szkieł kontaktowych, stosuje się również leczenie chirurgiczne – możliwe dzięki technologii laserowej. Mowa wówczas o laserowej korekcji wzroku, wykonywanej u osób dorosłych, gdy wada osiągnie stabilizację (nie pogłębia się).

Czym jest dalekowzroczność?

Dalekowzroczność jest wadą przeciwstawną do krótkowzroczności. Określa się ją również jako „nadwzroczność”. Występuje wtedy, gdy – odwrotnie niż w krótkowzroczności – obraz skupia się za siatkówką oka – nie na niej (prawidłowo) i nie przed nią (jak w krótkowzroczności). Zazwyczaj ta wada wzroku występuje u osób, które mają krótką gałkę oczną.

Dalekowzroczność jest dziedziczna, a brak korekcji tej wady u małych dzieci może prowadzić do powstania zeza. Aby temu zapobiec, należy obserwować dziecko (czasem wada jest zakamuflowana, ponieważ maluchy dobrze dostosowują swój wzrok do konkretnych sytuacji – świetnie działa u nich akomodacja oka). Trzeba jednak pamiętać przy tym, że u dzieci występuje dalekowzroczność fizjologiczna. Z wiekiem niestety dalekowzroczność może się nasilić, więc jeśli dziecko zaczyna delikatnie zezować, trzyma książkę czy telefon daleko od twarzy (w trakcie czytania z kartki lub ekranu) bądź narzeka na ból głowy, należy zgłosić się do okulisty i rozpocząć kompleksową diagnostykę w kierunku wady wzroku.

Podobnie jak w przypadku krótkowzroczności, również dalekowzroczność może być korygowana z wykorzystaniem szkieł kontaktowych i tradycyjnych okularów. Mówi się wówczas o „plusach”, czyli soczewkach, które umożliwiają przesunięcie miejsca skupienia się promieni świetlnych spoza oka na siatkówkę. Podział dalekowzroczności, ze względu na stopień zaawansowania, wygląda następująco:

• dalekowzroczność niska to wada do +2 dioptrii;

• dalekowzroczność umiarkowana – od +2 dioptrii do +5 dioptrii;

• dalekowzroczność wysoka – ponad +5 dioptrii.

Oprócz zastosowania korekcji w postaci soczewek lub okularów, dalekowidze mogą skorzystać również z operacji laserowej wzroku, jeśli wada jest ustabilizowane (w praktyce oznacza to, że korekcji laserowej mogą poddać się osoby dorosłe).

Wpływ starczowzroczności na krótkowzroczność i dalekowzroczność

Starczowzroczność to przypadłość związana z procesami starzenia się organizmu, objawiająca się pogorszeniem widzenia na bliskie odległości. Co to oznacza? U osób dalekowzrocznych starczowzroczność nasila objawy wady wzroku, natomiast osoby z krótkowzrocznością mogą mieć wrażenie zanikania dotychczasowej wady. Niestety, na tę przypadłość nic nie można poradzić, ponieważ jej występowanie jest ściśle powiązane ze starzeniem się organizmu. Na szczęście presbiopię – czyli omawianą starczowzroczność – można korygować oczywiście odpowiednio dobranymi okularami bądź soczewkami.

Astygmatyzm – co jest jego przyczyną?

Astygmatyzm, inaczej określany jako „niezborność” to wada wzroku (pojawiająca się w obrębie rogówki oka), polegająca na zaburzeniu kulistego kształtu gałki ocznej. Nierówności na jej powierzchni (a właściwie na powierzchni rogówki) powodują zaburzenia w odbijaniu światła, w wyniku czego obraz odbierany przez człowieka jest zaburzony. W zależności od patologicznego kształtu rogówki, pacjent może odbierać linie proste jako zakrzywione na końcach, płaszczyznę jako pofalowaną i – w ogólnym rozrachunku – może mieć zaburzone wyczucie przestrzeni. Przyczyny astygmatyzmu to przede wszystkim wrodzona niesferyczność oka, ale również blizny na rogówce, choroby rogówki (przykładowo – stożek rogówki) oraz jej urazy powstałe na skutek wypadków. Co ciekawe, astygmatyzm występuje niemal u każdego człowieka, nawet w niewielkim stopniu – z tego względu, że budowa oka nigdy nie jest idealna. Określa się go wówczas jako astygmatyzm fizjologiczny.

Rozpoznanie astygmatyzmu jest utrudnione przede wszystkim ze względu na fakt współwystępowania z innymi wadami (bardzo często z krótkowzrocznością), przy czym odczuwanie wyżej wymienionych objawów, takich jak zakrzywianie linii położonych na peryferiach pola widzenia, powinno skłonić pacjenta do wizyty u specjalisty i poprowadzenia diagnostyki w kierunku tej wady wzroku.

Jeśli chodzi o korekcję astygmatyzmu za pomocą okularów lub soczewek kontaktowych, to jest to możliwe – optometrysta musi wówczas dobrać odpowiednie soczewki o cylindrycznym kształcie.

Na czym polega daltonizm (ślepota barw)?

Ślepota barw, znana również pod nazwą „daltonizm” to nie wada wzroku, ale zaburzenie widzenia, wynikające z niewłaściwego działania czopków oka – receptorów znajdujących się na siatkówce, umożliwiających widzenie i rozpoznawanie kolorów. Zaburzenie to jest determinowane genetycznie i dużo częściej zapadają na nie mężczyźni. Ta sytuacja związana jest z przenoszeniem się genu ślepoty barw w chromosomie X i z jego recesywnym charakterem.

Wiele osób sądzi, że daltonizm jest jedynym rodzajem zaburzenia widzenia kolorów. Niestety, niemożność rozpoznawania konkretnych barw może przejawiać się w różnych zaburzeniach.

Wśród nich wyróżnić można m.in.:

• monochromatyzm (zupełną niezdolność rozpoznawania barw);

• dichromatyzm (całkowity brak jednego z rodzajów czopków oka, skutkujący nierozpoznawaniem barwy czerwonej, zielonej lub niebieskiej – chory myli wówczas te barwy z innymi kolorami);

• trichromatyzm (różna wrażliwość na barwy odbierane przez konkretny rodzaj czopków, co skutkuje obniżeniem percepcji czerwieni, zieleni lub barwy niebieskiej).

Daltonizm koryguje się za pomocą specjalnych okularów, umożliwiających rozpoznawanie różnych barw – technologia ta jednak dopiero wchodzi na rynek i traktowana jest na ten moment jako ciekawostka.

Różne rodzaje wad wzroku – podsumowanie

To, co z pewnością warto zaznaczyć w rozmowie o wadach wzroku to fakt, że mogą one się pogłębiać – właśnie dlatego tak ważna jest ich szybka diagnostyka oraz podjęcie działania ukierunkowanego na zniwelowanie lub korekcję wady i zatrzymanie jej rozwoju. Pacjenci mają do dyspozycji zarówno tradycyjne metody korekcji, takie jak okulary oraz szkła kontaktowe, ale również zabiegi laserowe, cieszące się coraz większą popularnością. Wszystkie te możliwości należy jednak skonsultować z lekarzem okulistą lub z optometrystą, którzy pomogą nam dobrać idealny sposób korekcji. Więcej na temat wyboru specjalisty pisaliśmy w tekście: Okulista czy optometrysta - gdzie zbadać wzrok przed doborem okularów.