5 częstych chorób oczu – przyczyny, objawy i sposoby leczenia

Nieodpowiednia higiena, długotrwała ekspozycja na niebieskie światło emitowane przez telefony, wielogodzinna praca przy komputerze, stosowanie używek i częsty kontakt z dymem papierosowym oraz złe oświetlenie do pracy i relaksu – to tylko kilka z wielu różnych czynników wpływających na pojawianie się i rozwój chorób oczu. Szybkie odnotowanie konkretnych objawów oraz wizyta u okulisty w celu przeprowadzenia pogłębionej diagnostyki mogą powstrzymać rozwój naprawdę groźnych schorzeń. Jakie są najpowszechniejsze choroby oczu? Czy można rozpoznać je samodzielnie? Jak bardzo groźne są dla narządu wzroku? O tych i innych zagadnieniach związanych ze zdrowiem oczu piszemy poniżej.

Jaskra – trudna do wykrycia

Jaskra to choroba, która na samym początku postępuje bardzo powoli i najczęściej jest wówczas bezobjawowa. Na czym polega jej mechanizm? W zdrowym oku panuje prawidłowe ciśnienie, które regulowane jest właściwą ilością cieczy w oku. Jeśli jej przepływ zostaje zaburzony, ciśnienie wzrasta i uciska nerw wzrokowy, jednocześnie powodując rozwój jaskry.

Przyczyny jaskry

Oprócz przyczyn fizjologicznych wzrostu ciśnienia w gałce ocznej, istnieją również inne powody takiego stanu. Wśród nich wyróżnić można cukrzycę, miażdżycę, migreny, wysokie ciśnienie tętnicze. Wiele zależy również od postaci choroby – jaskra, która rozwija się poprzez utrudniony odpływ cieczy wodnistej z oka to jaskra pierwotna. Natomiast podobna do niej jest jaskra zamkniętego kąta, w której przebiegu ciecz z oka nie odpływa wcale, a ataki choroby są ostrzejsze. Dochodzi wówczas do krytycznego zwiększenia ciśnienia w oku i do uszkodzenia nerwu wzrokowego.

Warto dodać, że jaskra może wystąpić również u osób z prawidłowym ciśnieniem w gałce ocznej – wówczas jest ona wywołana naturalnym uszkodzeniem nerwu. Jaskra wtórna rozwija się natomiast na skutek urazów oka. Z kolei jaskra wrodzona ma podłoże dziedziczne i najczęściej prowadzi do utraty wzroku (pojawia się już u niemowląt i dzieci).

Najczęstsze objawy jaskry

Wśród jednoznacznych objawów jaskry można wyróżnić: pogorszenie się ostrości widzenia, widzenie lunetowe (zawężone pole widzenia), bóle głowy w okolicach oczu, bóle samych oczu, światłowstręt, łzawienie, kolorowe mroczki pojawiające się przy spoglądaniu na źródło światła, zaczerwienienie oka i poszerzenie źrenicy.

U dzieci warto zwrócić uwagę na rozmytą tęczówkę – to częsty symptom, który pomoże zdiagnozować jaskrę u najmłodszych. Powyższym objawom z czasem mogą zacząć towarzyszyć również nudności i wymioty.

Czy jaskrę można wyleczyć?

Niestety, jaskry nie można wyleczyć, jednak odpowiednio wcześnie wykryta może zostać spowolniona lub zatrzymana, oko nigdy jednak nie odzyska wcześniejszej sprawności. By kontrolować stan wzroku zaleca się wykonywanie badań: tarczy nerwu wzrokowego oraz pola widzenia. Sprawdza się też ciśnienie śródgałkowe. Należy przeprowadzać też badanie dna oka i grubości rogówki. Wcześnie wykryta jaskra może być zatrzymana nawet do tego stopnia, że pozwoli zachować wzrok do końca życia.

Zwyrodnienie plamki żółtej – choroba osób starszych

Plamka żółta to struktura oka, która odpowiedzialna jest za ostre i wyraźne widzenie oraz rozpoznawanie twarzy. Zwyrodnienie plamki żółtej, czyli AMD (od angielskiej nazwy Age-related Macular Degeneration) to powszechna choroba, która – jak wynika z badań WHO (Światowej Organizacji Zdrowia) – najczęściej powoduje utratę wzroku u osób po 50. roku życia.

Przyczyny zwyrodnienia plamki żółtej – nie tylko wiek

Omawiana choroba nie występuje u młodych ludzi (nawet jej nazwa, która w języku angielskim zawiera frazę age-related, czyli „powiązana z wiekiem”, wskazuje na skorelowanie schorzenia ze starzeniem się organizmu). AMD może być dziedziczne i częściej występuje u kobiet. Wpływ na rozwój choroby ma również nadciśnienie, cukrzyca i ogólnie pojęty, niezdrowy styl życia, uwzględniający niewłaściwą dietę i stosowanie używek. Oprócz tego do rozwoju choroby może przyczyniać się nadmierna ekspozycja na promieniowanie UV, bez zabezpieczenia oczu odpowiednimi filtrami.

Zwyrodnienie plamki żółtej występuje w dwóch postaciach:

• suchej (dłuższej, postępującej powoli i występującej u ok. 90% chorych),

• mokrej, wysiękowej. Jest ona rzadsza i poważniejsza. Pojawiające się wysięki powodują rozwarstwienie siatkówki. Obecne na niej centralne komórki światłoczułe zostają wówczas odcięte od substancji odżywczych i obumierają, podczas gdy fotoreceptory zewnętrzne pobierają substancje z zewnętrznych naczyń krwionośnych. Powoduje to widzenie brzegów pola widzenia, ale niedostrzeganie tego, co w centrum.

Objawy i diagnostyka zwyrodnienia plamki żółtej

Przy rozwoju AMD pacjent może sam zauważyć trudności w czytaniu drobnych liter: rozmywanie, pochylanie, znikanie. W samodiagnostyce pomocny jest też test Amslera – do jego przeprowadzenia służy grafika przedstawiająca kwadrat o boku 10 cm podzielony na mniejsze, o bokach 0,5 cm. Zaznaczony jest też środek grafiki. Bada się każde oko osobno. Testowana osoba patrzy w centralny punkt i ocenia, czy linie są proste, a kwadraty – równe. Wszelkie kłopoty z widzeniem lub zaburzenia widzianego kształtu wymagają wizyty u okulisty, bo znamionują problemy z plamką żółtą.

Diagnostyka AMD w gabinetach okulistycznych opiera się przede wszystkim na przeprowadzeniu tomografii oka i badania dna oka. Okulista podczas badania rozpoznać może druzy, czyli złogi na dnie oka. Są one oznaką postępującego zwyrodnienia.

Leczenie – nowoczesne technologie dla zdrowych oczu

Do niedawna nie było innych możliwości leczenia AMD oprócz suplementacji (głównie luteiną, pozytywnie wpływającą na ogólną kondycję narządu wzroku, ale też wieloma innymi witaminami i składnikami odżywczymi) Obecnie stosuje się jednak iniekcje doszklistkowe, mające powstrzymać rozwój choroby oraz laserowe terapie – tak zwane „odmładzanie siatkówki”. Na czym polegają terapie laserowe? Mała i precyzyjna laserowa wiązka trafia w komórkę dotkniętą druzą (złogami) i niszczy ją. W tym miejscu budują się nowe, zdrowe komórki. Efekty pojawiają się po ok. 3-6 miesiącach. U ponad 30% leczonych choroba mija całkowicie.

Laser ten dopuszczony został do użytku w Unii Europejskiej od 2014 roku. W środkowej Europie laser taki znajduje się jedynie w Warszawie. Kwalifikacja pacjenta do leczenia wymaga badania tomografem, który pokaże, czy dany przypadek da się wyleczyć.

Zaćma, czyli zmętnienie soczewki

Zaćma (inaczej określana jako katarakta) to zmętnienie soczewki. Schorzenie to polega na obniżeniu ostrości wzroku, którego nie da się niwelować za pomocą soczewek czy okularów korekcyjnych.

Przyczyny powstawania zaćmy

Główna przyczyna zaćmy to postępujący proces starzenia – w tym starzenia się struktur budujących narząd wzroku. Z tego powodu schorzenie diagnozuje się głównie u seniorów, choć zdarza się również u osób młodych dotkniętych cukrzycą lub krótkowzrocznością. Zaćma może być też wrodzona. W Polsce wykonuje się ponad 100 tysięcy zabiegów rocznie, mających na celu wyleczenie zaćmy, co sprawia, że jest to jedna z najczęściej diagnozowanych chorób w naszym kraju.

Wyróżnia się trzy rodzaje zaćmy starczej:

• korowa, w której zmętnienie lokalizuje się w powierzchniowych warstwach soczewki. W jej przebiegu zdarza się widzenie podwójne;

• podtorebkowa czaszowata – zmętnienie tylnej torebki soczewki. Objawy są nasilone, ponieważ w soczewce źle rozszczepia się światło;

• jądrowa – zmętnienie obecne w jądrze soczewki, postępuje powoli i nie zaburza ostrości widzenia, prowadzi jednak do krótkowzroczności;

Zaćma starcza dzieli się też na początkową, w której zmętnienie dopiero się rozpoczyna i dojrzałą – kiedy zmętnienie obejmuje całą soczewkę. Zaćma przejrzała zaś to taka, w której soczewka uległa obkurczeniu i zniszczeniu;

Istnieje też zaćma wikłająca powstająca w wyniku innych schorzeń, jak powikłania stanów zapalnych, jaskry, cukrzycy i innych.

Objawy zaćmy

Wśród objawów zaćmy wyróżnić można przede wszystkim zaburzenia widzenia (obraz jest rozmazany i mętny). Zauważyć można również zbielenie soczewki. Diagnostyka polega głównie na obserwacji tych objawów, czasem przy podaniu preparatu rozszerzającego źrenice – okulista jest wówczas w stanie zdiagnozować nawet najmniej widoczne zmiany w obrębie struktur oka. Schorzenie tego rodzaju pojawia się w momencie narodzin lub w pierwszych latach życia, kiedy dziecko może nie być w stanie zakomunikować dolegliwości.

Sposoby leczenia zaćmy

W początkowych stadiach choroby podaje się pacjentowi krople lecznicze, które mają za zadanie powstrzymać rozwój schorzenia. Najczęściej zaćmę leczy się jednak poprzez zastosowanie zabiegu operacyjnego, w trakcie którego następuje wymiana soczewki pacjenta na sztuczną soczewkę. Po zabiegu dalsze nieprawidłowości w widzeniu koryguje się okularami, natomiast z ich doborem i noszeniem należy odczekać minimum 3 miesiące.

Odwarstwienie siatkówki – nagły i groźny problem

Jeśli mowa o odwarstwieniu siatkówki to na początku warto zaznaczyć, by nie mylić odwarstwienia siatkówki z jej rozwarstwieniem. Jaka jest różnica pomiędzy tymi schorzeniami? Oko składa się z połączonych ze sobą błon: włóknistej, naczyniowej i siatkówki. Kiedy siatkówka oddziela się od naczyniówki, dochodzi do odwarstwienia siatkówki. Zagraża to utracie wzroku. Rozwarstwienie siatkówki również jest groźne i polega na oddzieleniu się warstw wewnątrz samej siatkówki. Jest to też jedna z odmian odwarstwienia.

Jakie są przyczyny odwarstwienia siatkówki?

Na odwarstwienie siatkówki szczególnie narażone są osoby dotknięte krótkowzrocznością. Uraz oka lub długotrwały wysiłek fizyczny może spowodować u nich przedarcie i odwarstwienie siatkówki.

Na chorobę narażone są też osoby starsze, ponieważ proces starzenia wpływa na strukturę oka. Ryzyko wzrasta też u osób, które przeszły zapalenie spojówki, mają guzy gałki ocznej lub przeszły operacje oka. Dodatkowo na chorobę ma wpływ również genetyka.

Objawy odwarstwienia siatkówki – nie bagatelizuj ich!

Do wyraźnych objawów odwarstwienia siatkówki można zaliczyć: nagłe problemy z widzeniem, a nawet całkowite zaniewidzenie w oku dotkniętym schorzeniem. Często chory widzi również fotopsje (błyski) i zmętnienia (męty ciała szklistego) w formie ciemnych punktów, które nieznacznie się przesuwają przy ruchu gałki ocznej. Pacjent dostrzega też pajęczynki, a czasami pole widzenie przysłania zasłona, która rozrasta się.

Zauważenie wymienionych wyżej objawów wymaga bardzo szybkiej konsultacji z lekarzem. Przeprowadzi on badania, które wskażą na niezauważalne gołym okiem symptomy: niskie ciśnienie wewnątrzgałkowe, przedarcie siatkówki (czerwony pęcherz na jej powierzchni) czy obecność rozproszonych barwników w ciele szklistym.

Profilaktyka i leczenie

Odwarstwienie siatkówki jest urazem, któremu można zapobiegać poprzez wprowadzanie do codziennego życia różnych nawyków: spożywania produktów bogatych w witaminy A, C i E (morskie ryby, brokuły, szpinak i botwina), szczególnej ostrożności przy podejmowaniu aktywności fizycznej (zwłaszcza u krótkowidzów), suplementacji preparatów wzmacniających oczy.

Im szybciej nastąpi diagnoza odwarstwienia siatkówki, tym większe szanse na wyleczenie, dlatego od razu po zauważeniu pierwszych objawów należy skonsultować się z lekarzem – a najlepiej udać się na pogotowie okulistyczne. Jeżeli nie doszło jeszcze do odwarstwienia, a jedynie do przedarcia, wystarczy zabieg laserowy lub krioterapia. Jeśli schorzenie jest zaawansowane, konieczna może okazać się operacja.

Istnieją dwie metody operacyjne:

• witrektomia – wymienia się ciało szkliste na inne substancje: oleje silikonowe lub płyny. Miejsce zabiegu naświetla się laserem. Wypełnienie należy wymieniać co jakiś czas;

• wgłobienie – w oku umieszcza się plomby, które nie wymagają wymiany.

Zapalenie spojówek – efekt braku higieny

Czym są spojówki? To błony pokrywające wewnętrzną część powiek i przednią część gałki ocznej. Ich zadaniem jest ochrona przed infekcjami i urazami mechanicznymi, wspomagają też nawilżenie oka.

Przyczyny zapalenia spojówek

Zapalenie spojówek pojawia się, kiedy do oka dostanie się niebezpieczny patogen. Wystarczy potarcie oka brudną dłonią lub drobny uraz. Zapalenie spojówek ze względu na czynnik je powodujący określa się:

• wirusowym – wywołują je adenowirusy i wirusy opryszczki. Towarzyszy mu wydzielina wodnista. Ostatnie badania mówią o zapaleniu spojówek jako objawie zakażenia koronawirusem SARS-CoV-2;

• bakteryjnym – wywołanym przez gronkowce, paciorkowce czy pneumokoki, towarzyszy mu wydzielina ropna i/lub śluzowa;

• alergicznym – zależnym od uczulenia chorego i kontaktem z alergenem;

• rzeżączkowym – dotyka noworodków, które zarażają się bakteriami rzeżączki od chorej matki podczas porodu. Obecnie rzadko spotykane, ze względu na zabieg Credego, który zabezpiecza dziecko przed zakażeniem. Polega na zakropieniu oczu dziecka azotanem srebra lub posmarowaniem ich maścią z erytromycyną – substancje te zabijają bakterie.

Brak higieny oczu oraz złe nawyki mogą prowadzić do przewlekłego zapalenia spojówek. Główne czynniki prowadzące do tego to promieniowanie UV, dym papierosowy, chemikalia i kurz. Choroba może mieć charakter zakaźny. Osobom narażonym na zachorowanie na zapalenie spojówek poleca się utrzymywanie restrykcyjnej higieny oczu, stosowanie minimalnej ilości makijażu i wykorzystywanie w codziennej pielęgnacji takich akcesoriów, jak chusteczki do higieny brzegów powiek (salony Aurum Optics proponują swoim klientom taki produkt od marki Demoxoft Clean).

Zapalenie spojówek – najczęstsze objawy

Przy rozwijającym się zapaleniu spojówek chory odczuwa światłowstręt, swędzenie i pieczenie oka, które dodatkowo łzawi. Często pojawia się wrażenie dyskomfortu i obecności obcego ciała w oku. Okulista może ocenić też inne objawy: przekrwienie, obrzęk, brodawki czy grudki w spojówce, a także wydzielinę z oka. Lekarz jest w stanie rozpoznać też chorobowe błony na powiekach. Warto wiedzieć, że zapalenie spojówek może być też objawem innych chorób: odry, różyczki, świnki czy grypy. Leczenia w szpitalu wymaga zapalenie spojówek w przebiegu błonicy – towarzyszą mu ciężkie objawy.

Leczenie – medycyna i domowe sposoby

W terapii zapalenia spojówek lekarz proponuje zazwyczaj stosowanie preparatów farmakologicznych. Najczęściej są to antybiotyki w formie kropli, maści lub tabletek. Do leczenia zapalenia spojówek o podłożu wirusowym stosuje się żele z gancyklowirem. Warto wzbogacić również leczenie farmakologiczne domowymi sposobami. Chłodne okłady złagodzą obrzęk, a napar z ziela świetlika zadziała przeciwzapalnie. Przy leczeniu należy zrezygnować z nakładania makijażu i noszenia soczewek kontaktowych. Często trzeba też pozbyć się konkretnych akcesoriów do malowania oka oraz soczewek, ponieważ mogą być zakażone bakteriami, które wywołały chorobę.

Podsumowanie

Najczęściej występujące choroby oczu są groźne dla zdrowia i bywają nieuleczalne, dlatego ich profilaktyka, a także szybka reakcja przy zauważeniu pierwszych objawów są niezbędne do zachowania dobrej kondycji narządu wzroku. Dbanie o higienę oczu oraz wprowadzenie do diety produktów pozytywnie wpływających na struktury oczne to dobry krok w kierunku profilaktyki. Pomogą też takie działania, jak stworzenie odpowiedniego środowiska do pracy przy komputerze czy rezygnacja z używek. Odpowiednie ćwiczenia narządu wzroku (takie jak np. opisane w tekście 5 ćwiczeń oczu poprawiających wzrok) również wesprą utrzymanie go w zdrowiu i pozwolą zweryfikować zmiany chorobowe. Często szybkie rozpoznanie schorzenia gwarantuje pełne wyleczenie, dlatego dbanie o wzrok jest bardzo ważne – reagujmy więc na niepokojące objawy i poddawajmy się cyklicznym badaniom profilaktycznym.