Czym jest akomodacja oka?

Czy wiecie, że podczas przenoszenia wzroku z obiektów bliskich na odległe lub odległych na bliskie w Waszych oczach zachodzą zmiany? Narząd wzroku ludzi i wszystkich innych ssaków jest naturalnie przystosowany do obserwowania przedmiotów z różnych odległości. Następujący w gałce ocznej proces, który nam na to pozwala nazywa się akomodacją lub nastawnością oka. Jak przebiega akomodacja? Jak wygląda mechanizm oka, który pozwala jej funkcjonować? Z czym wiąże się jej osłabienie i jakie grupy są na nie szczególnie narażone? Odpowiedzi na te i więcej pytań znajdziecie w poniższym artykule.

Jak działa akomodacja w ludzkim oku?

Aby zrozumieć proces akomodacji, powinniśmy najpierw dowiedzieć się nieco więcej o budowie i działaniu oka ludzkiego. Pierwszymi jego elementami, które powinniśmy poznać są soczewka i rogówka. Obydwie z tych części anatomii oka odpowiedzialne są za ogniskowanie promieni świetlnych na siatkówce, gdzie bodźce wzrokowe odbierane są przez fotoreceptory. Rogówka znajduje się w zewnętrznej, przedniej części gałki ocznej i siła, z jaką skupia promienie jest stała. Soczewka, z kolei, znajduje się już wewnątrz oka – między tęczówką a ciałem szklistym. Od rogówki różni ją także elastyczność, która pozwala jej na zmianę kształtu. Podczas przekształceń siatkówki zmianie ulega również zdolność skupiająca oka, co pozwala nam na wyraźne widzenie przedmiotów bliskich i dalekich. To właśnie ten proces dostosowania się narządu wzroku do obserwowania obiektów znajdujących się w różnych odległościach nazywamy akomodacją lub nastawnością oka.

Jak sama soczewka zmienia się w zależności od odległości obserwowanego przez nas obiektu? Na krawędzi soczewki znajduje się tak zwana obwódka rzęskowa, która łączy ją z mięśniem rzęskowym. Podczas skurczu mięśnia rzęskowego soczewka nabiera bardziej kulistego kształtu, a stopień refrakcji zmienia się w stopniu pozwalającym nam na oglądanie przedmiotów znajdujących się blisko nas. Z kolei gdy mięsień rzęskowy się rozkurcza, soczewka spłaszcza się i przystosowuje nasz wzrok do patrzenia na obiekty odległe. Ponieważ mięsień rzęskowy jest mięśniem gładkim – z grupy tych samych, które odpowiadają między innymi za regulację przepływu krwi w układzie krwionośnym bądź transport spożytego jedzenia w układzie pokarmowym – jego skurcz i rozkurcz następują niezależnie od naszej woli, a sama akomodacja następuję niejako automatycznie.

Rodzaje zaburzeń akomodacji – na jakie objawy zwrócić uwagę?

Akomodacja, podobnie jak większość procesów naszego organizmu, może ulec zaburzeniom w wyniku działania rozlicznych czynników. Do przyczyn pojawienia się dolegliwości związanych z nastawnością oka należeć mogą nie tylko urazy widzenia, ale także choroby ogólnoustrojowe, takie jak między innymi cukrzyca, anemia, świnka czy grypa. O powstaniu zaburzeń akomodacji decydować może także zażywanie niektórych środków farmakologicznych bądź nadużywanie alkoholu. Innym istotnym czynnikiem mogą być również urazy głowy lub zapalenie mózgu.

Problemy z akomodacją mogą przybrać różne formy, warto mieć na uwadze najważniejsze z nich oraz towarzyszące im objawy, aby wiedzieć, w jakiej sytuacji powinniśmy udać się na konsultację okulistyczną.

• Nadmierna akomodacja – zwana również skurczem lub spazmem akomodacji. Powodowana jest najczęściej przez niekorygowaną nadwzroczność albo styl życia oparty na długotrwałej obserwacji przedmiotów z bliskich odległości. Charakteryzuje się odpowiedzią narządu wzroku, która jest zbyt silna w stosunku do bodźca. Utrudnienie rozkurczu mięśnia rzęskowego sprawia, że osoba cierpiąca na spazm akomodacji ma problem z widzeniem na duże odległości. Jeśli obserwowanie obiektów znajdujących się dalej sprawia trudności przez nieostre widzenie, przyczyną może być właśnie skurcz akomodacji.
• Niedostateczna akomodacja – odwrotnie niż w przypadku nadmiernej akomodacji, akomodacja niedostateczna charakteryzuje się za słabą odpowiedzią narządu wzroku w stosunku do odległości, z jakiej obserwowany jest obiekt. Niedostateczna i nadmierna akomodacja nie są spowodowane degradacją soczewki zachodzącą z wiekiem oraz mogą występować również u młodych pacjentów.
• Niesprawność akomodacji – niezdolność do szybkiej i dokładnej zmiany skupienia wzroku. Zmniejszenie szybkości zmiany stanu akomodacji sprawia, że przy dynamicznym przenoszeniu wzroku z odległości bliskiej na daleką i vice versa występuje odczucie zamazanego obrazu.
• Niestabilność akomodacji – zmniejszenie efektywności akomodacji przy powtarzającej się zmianie obserwowanej odległości. Jeśli częsta zmiana skupienia wzroku i obserwowanie na zmianę bliskich oraz dalekich obiektów (na przykład podczas pracy przy komputerze lub nauki w szkole) sprawia Wam problemy z widzeniem oraz powoduje przemęczenie wzroku, możecie cierpieć właśnie na niestabilność akomodacji.
• Męczliwość akomodacji – zaburzenie, które objawia się szybkiemu zmęczeniu układu wzrokowego oraz pogarszania się skuteczności akomodacji podczas jej długotrwałego używania. Objawy te pojawiają się najczęściej podczas ciągłego skurczu mięśnia rzęskowego, a więc podczas długotrwałego obserwowania bliskich obiektów.
• Paraliż akomodacji – cechuje się kompletnym brakiem odpowiedzi akomodacji na bodźce. Powoduje problemy z widzeniem na każde odległości oraz uniemożliwia zmianę skupienia oka.

Niestety, zdolność akomodacji naszego narządu wzroku ulega degradacji również z wiekiem.

Starczowzroczność – co grozi naszemu wzrokowi po 40. roku życia?

Zanim przystąpimy do wyjaśnienia zmian, jakie zachodzą w naszym wzroku wraz z wiekiem, powinniśmy zapoznać się z kilkoma dodatkowymi pojęciami dotyczącymi zdolności akomodacji oka. Pierwszymi z nich są punkt bliży i dali wzrokowej. Punkt bliży wzrokowej to po prostu najbliższy możliwy punkt, w jakim zdolność akomodacji naszego narządu wzroku pozwala nam widzieć wyraźnie. W przypadku zdrowej soczewki i prawidłowej akomodacji, powinien on znajdować się ok. 10 centymetrów od oka. Punkt dali wzrokowej, jak łatwo się domyślić, jest odwrotnością punktu bliży. O ile punkt bliży oznacza największy możliwy skurcz mięśnia rzęskowego oraz najbardziej kulisty kształt soczewki, punkt dali definiuje największy rozkurcz mięśnia rzęskowego i maksymalne spłaszczenie soczewki. W przypadku oka miarowego punkt dali wyznacza się na 6 metrów. Powyżej tej odległości zmiany w soczewce są minimalne. Różnica pomiędzy punktem dali a punktem bliży wzrokowej wyznacza zakres akomodacji, zwany również jej amplitudą. Opisuje on największą możliwą zmianę wartości akomodacji oka.

Z wiekiem siła mięśni rzęskowych oraz elastyczność soczewki ulega osłabieniu. W związku z tym wraz z upływem lat nasz punkt bliży staje się coraz bardziej odległy, a zakres akomodacji zmniejsza się. Zmiany zdolności akomodacji zaczynają występować najczęściej po 40. roku życia, a sam proces utraty zdolności skupienia oka trwa na ogół do 60-70 roku życia, kiedy oko całkowicie zatraca tę zdolność i jednocześnie kompletnie traci możliwość prawidłowego widzenia z bliska. Opisane zaburzenie wzroku nazywamy presbiopią lub starczowzrocznością.

Co robić w przypadku wystąpienia presbiopii?

Najczęściej zauważalnym objawem presbiopii w przypadku oka niecierpiącego na wady wzroku jest stopniowa utrata zdolności widzenia na bliskie odległości. Pacjenci cierpiący na starczowzroczność zauważają stopniowe pojawienie się problemów z czytaniem i zaczynają odczuwać konieczność rekompensaty kłopotu z czytaniem poprzez oddalanie tekstu od oka. Po wystąpieniu presbiopii pacjenci cierpiący na krótkowzroczność zauważają na ogół tymczasową, pozorną poprawę zdolności widzenia na dalsze odległości. Z kolei osoby dalekowzroczne odczuwają stopniowe pogorszenie problemów z widzeniem dalszych obiektów.

W związku z przeciętnym wiekiem pojawienia się problemów z presbiopią, po 40. roku życia zaleca się regularne badanie wzroku u okulisty lub optometrysty. W Aurum-Optics przygotowaliśmy dla Was specjalne, spersonalizowane badanie wzroku 40+. Podczas niego przeprowadzone zostanie kompleksowe badanie wzroku wraz z gruntownym sprawdzeniem sprawności akomodacji. Po zakończeniu badania będziecie mieli również możliwość odbycia konsultacji ze specjalistą, który pomoże Wam w wyborze odpowiednej metody korekcji oraz odpowie na Wasze wątpliwości związane z wyborem okularów progresywnych.